ΙΣΤΟΡΙΑΤΗΣΑΠΟΤΕΦΡΩΣΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΑΤΗΣΑΠΟΤΕΦΡΩΣΗΣ

Σήμερα, οιεπιστήμονεςσυμφωνούνότιοιπρώτεςκαύσειςπραγματοποιήθηκανγύρω στο 3000 π.Χ., κυρίως στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή. Η καύση του νεκρού θεωρούνταν σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς ως μια μορφή κηδείας που πρότεινε η θρησκεία. Η καύση έπρεπε να ανοίξει τον δρόμο της ψυχής προς το βασίλειο των νεκρών αποτρέποντας παράλληλα την επιστροφή του θανάτου.

Κατά το τελευταίο στάδιο της Λίθινης Εποχής η καύση διαδόθηκε στη Βόρεια Ευρώπη, όπου έχουν βρεθεί υπολείμματα από περίτεχνους πέτρινους τεφροδόχους. Στην αρχή της Λίθινης Εποχής, γύρω στο 2500-1000 π.Χ. η καύση εκτείνεται στα βρετανικά νησιά και στη σημερινή Ισπανία και Πορτογαλία. Μόνο οι Αιγύπτιοι προσκολλώνται στις μούμιες. Η απόρριψη της αποτέφρωσης εκ μέρους τους εξηγείται με την άποψή τους για τη φωτιά που έκριναν ως ζώο. Κατά την Εποχή του Σιδήρου, περίπου το 1000 π.Χ., η αποτέφρωση αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής κουλτούρας της κηδείας. Περίπου το 800 π.Χ., κατά τη διάρκεια των πολέμων ήταν φυσιολογικό να αποτεφρώνονται οι νεκροί πολεμιστές.

Ακολουθώντας αυτό το ελληνικό έθιμο, η αποτέφρωση έγινε αποδεκτή από τους Ρωμαίους. Στην αρχαία Ρώμη, ήταν προνόμιο μόνο των πλουσίων. Είναι γνωστό ότι οι μεγαλύτεροι ήρωες των Ρωμαίων - Sula, Pompey, Caesar, Augustus και άλλοι - αποτεφρώθηκαν. Περίπου το 600 π.Χ. η αποτέφρωση είναι τόσο διαδεδομένη ώστε στα μέσα του 5ου αιώνα εκδόθηκε επίσημη απόφαση για τη διεξαγωγή καύσης έξω από την πόλη. Τα υπολείμματα της τέφρας αποθηκεύονταν σε ζωγραφισμένουςτεφροδόχους και συχνά φυλάσσονταν σε κολουμπάρια μεγάλασαν σπίτια.

Καθώς οι πρώτοι Χριστιανοί ανήκαν στα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού, η γήινη ταφή ήταν η συνηθισμένη μορφή ταφής για αυτούς και παρέμεινε μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Περίπου το 400 μ.Χ., με τον εκχριστιανισμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η γήινη ταφή σταδιακά έγινε η προτιμώμενη μορφή. Στην περαιτέρω πορεία της ιστορίας, η γήινη ταφή μεταβάλλει σταδιακά την αποτέφρωση, με εξαίρεση τις επιδημίες και τους πολέμους.

ΗαπαγόρευσητηςκαύσηςσορώνστηνΕυρώπημπορείναειπωθείότιέχειεπιβληθείωςκαταναγκαστική,καθώςοβασιλιάς ΚάρολοςοΜέγαςπουστέφθηκεαργότερααπότονΠάπαΛέονταΙΙΙμετοντίτλοτουαυτοκράτορατηςΑγίαςΡωμαϊκήςΑυτοκρατορίας, επικεφαλήςτηςΦράγκικηςαυτοκρατορίαςπουκάλυπτεσχεδόνολόκληρητηνεπικράτειατηςΔύσηςκαιτηςΚεντρικήςΕυρώπης, απαγορεύειτηναποτέφρωσηαποθανόντων, υπότηναπειλήθανατικήςποινήςτο 785 στοPaderborn.

Στα τέλη του Μεσαίωνα επανεμφανίστηκε η ιδέα της αποτέφρωσης σε σχέση με τις απαιτήσεις για βελτίωση του συστήματος κηδείας που προκαλείται από κοινωνικές και υγιεινές ασθένειες. Ήδη από τον 16ο και τον 17ο αιώνα καταβάλλονται προσπάθειες για την επανεισαγωγή της. Ισχυρότερες παρορμήσεις εισάγονται μόλις κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού, η νέα κοσμοθεωρία του οποίου αναζητά επίσης νέους τρόπους αντιμετώπισης των θνητών υπολειμμάτων του ανθρώπου. Έτσι, πριντονΠρώτοΣιλεσιανόΠόλεμο, μεδιάταγματης 27.02.1741, οΦρειδερίκοςΒ΄διέταξερητά «τοπτώματουνακαείμερωμαϊκότρόποκαιητεφροδόχοςναταφείκοντάστοRainsberg». Σημαντική αλλαγή επήλθε με τη Γαλλική Επανάσταση που στρέφεται θερμά στην ιδέα της αποτέφρωσης. Το 1797 στο «Συμβούλιο των 500» υποβλήθηκε αίτηση για την εισαγωγή προαιρετικής αποτέφρωσης, ενώ στο Γαλλικό Ινστιτούτο ανατέθηκε επιστημονική μελέτη της αποτέφρωσης. Η επιτυχία αυτών των προσπαθειών είναι ότι το 1800 η αποτέφρωση εγκρίθηκε επισήμως στην Γαλλία. Παρ΄ όλα αυτά, οι ισχύοντες νομικοί κανόνες, όπως ο κοινός νόμος της Πρωσίας για τη γη, θεσπίζουν την ταφή ως κυρίαρχη μορφή ταφής.

Ωστόσο, μέχρι τον 19ο αιώνα η αποτέφρωση αντιμετωπίζεται με κριτικό μάτι. Ο JacobGrimmπαρουσιάζει, στις 21 Νοεμβρίου 1849 στο Βερολίνο, μία συναρπαστική διάλεξη «για την αποτέφρωση των πτωμάτων». Το 1876 στο πρώτο ευρωπαϊκό συνέδριο κηδείας στη Δρέσδη, αναπτύχθηκαν οι πρώτες οδηγίες για την καύση «ανθρώπων σωμάτων με διακριτικό τρόπο». ΗΚαθολικήΕκκλησίααπαγόρευσετηνκαύσητωννεκρώντο 1886 καιθεσπίζειτιςρήτρες το 1892 "με αποκήρυξη" (codjur. Can.1339).

Παρόλααυτά, το 1876 στηνΕυρώπη (Μιλάνο) καιστηΒόρειαΑμερική(Ουάσιγκτον) χτίστηκαν κρεματόρια. Το 1878στηΓόθατηςΓερμανίαςχτίστηκετοπρώτοκρεματόριο. Αυτή η εγκατάσταση, αποτέλεσμα των κοινών προσπαθειών των συλλόγων κηδειών, για πολλά χρόνια ήταν η μόνη στη Γερμανία. Μόλις το 1891 χτίστηκε ένα δεύτερο κρεματόριο, στη Χαϊδελβέργη. Επαρχίες όπως το Άνχαλτ, το Μπράουνσβαϊγκ, το Αμβούργο, η Σαξονία και ιδιαίτερα η Θουριγγία, καθιστούν την αποτέφρωση πολύ πιο εύκολη. Άλλες επαρχίες όμως υστερούν και εφαρμόζουν ορισμένους κανονισμούς. (Το συγκεκριμένο κείμενο αναφέρεται στη διαδικασία υιοθέτησης κρεματόριων στη Γερμανία). Εν τούτοις, η καύση κερδίζει όλο και περισσότερους οπαδούς και ο αριθμός των κρεματόριων αυξάνεται.

Στις 15.05.1934 εγκρίνεται ένας νόμος ο οποίος ρυθμίζει την αποτέφρωση και θεσπίζει ότι οι ταφή στη γη και η αποτέφρωση είναι κατ’ αρχήν ισότιμες. Το 1962 η Καθολική Εκκλησία υπό τον Πάπα Ιωάννη ΧΧΙΙΙ δέχεται την καύση πτωμάτων ("Δεν απαγορεύει την αποτέφρωση").

Σήμερα, τοένατρίτο σχεδόν τωννεκρώνστηνΕυρώπηαποτεφρώθηκε, όπως και το 50% στις ΗΠΑ και το 90% περίπου στην Ασία.

ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΤΕΛΕΤΗ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ:

Χαρακτηριστικές για τους Προβούλγαρους του Κάτω Δούναβη είναι οι δύο τελετουργικές νεκροπόλεις, όπου οι νεκροί θάβονταν ακολουθώντας δύο έθιμα – καύση της σορού και τοποθέτηση της σορού. Στην καύση της σορού τα καμένα οστά τοποθετούνται σε μία τεφροδόχο (συνήθωςπήλινο δοχείο)και η τεφροδόχος παραχώνεται σε ρηχό λάκκο. Ενίοτε η τεφροδόχος περιφράζεται και καλύπτεται με τούβλα ή πέτρες. Υπάρχουν και ταφές χωρίς τεφροδόχο. Σε περίπτωση τοποθέτησης της σορού, η σορός τοποθετείται σε βαθύ τάφο με το κεφάλιστον Βορρά (προσανατολισμός Βορράς – Νότος) με μικρές παρεκκλίσεις προς Ανατολή ή προς Δύση. Υπάρχουν και τάφοι με προσανατολισμό Δύση και Ανατολή. Το σώμα είναι συνήθως με τα χέρια απλωμένα. Στον τάφο τοποθετούνταν τρόφιμα (σε πήλινα δοχεία ή στάμνες) και προσωπικά αντικείμενα (σκουλαρίκια, δαχτυλίδια, πέτρες για φωτιά, κέρατα, οστά και μεταλλικά φυλαχτά), μερικές φορές και όπλα (σπαθιά, τόξα, βέλη) και το άλογο του νεκρού, σπανίως ζώνες εφαρμογής. Υπήρχαν και τελετές εξουδετέρωσης του νεκρού.

ΝΕΚΡΩΣΙΜΗΤΕΛΕΤΗΣΤΟΥΣΣΛΑΒΟΥΣ:

ΗκύριανεκρώσιμητελετήστουςΣλάβουςήτανηκαύσητηςσορού. Μαζί με την τέφρα των νεκρών στους τάφους οι Σλάβοι τοποθετούσαν διάφορα αντικείμενα που έπρεπε να τους εξυπηρετούν στον άνω κόσμο. Χαρακτηριστικό των σλάβικων ταφών είναι ότι τα καμένα οστά τοποθετούνταν σε τεφροδόχο (συνήθως χειροποίητο πήλινο δοχείο) και στον τάφο δεν έβαζαν θυσιαστήριο τροφή. Σπάνια στις σλάβικες ταφές εντοπίζονται μικρά, άδεια δοχεία που πιθανώς περιείχαν υγρά.